رمان «سووشون» نوشته‌ی سیمین دانشور یکی از ماندگارترین آثار ادبیات معاصر ایران است. اثری که هم به‌لحاظ اجتماعی و هم از منظر تاریخی، روایت‌گر دوران پرتلاطم ایران در سال‌های جنگ جهانی دوم است. حالا پس از سال‌ها، این رمان به سریال تبدیل شده است؛ اما نه بی‌حاشیه.
سریال سووشون که مدتی به دلایل مختلف توقیف شده بود، سرانجام رفع توقیف شد و اجازه پخش گرفت. در ادامه جزئیات این خبر، دلایل توقیف، واکنش‌ها و اهمیت فرهنگی این اثر را بررسی می‌کنیم.
آیا سووشون دوباره پخش می‌شود؟ آینده‌ای مبهم برای سریالی که زود متوقف شد چند روزی بیشتر از انتشار قسمت اول سریال «سووشون» نگذشته بود که ناگهان پلتفرم نماوا این سریال را از دسترس خارج کرد. دلیل آن توقیف ناگهانی از سوی نهادهای نظارتی بود. اما سوالی که این روزها ذهن مخاطبان و فعالان رسانه را به خود مشغول کرده این است:آیا پروژه سریال سووشون دوباره پخش خواهد شد؟ ریشه‌ی ماجرا؛ توقیفی که همه را غافلگیر کرد سووشون، ساخته‌ی نرگس آبیار و اقتباسی آزاد از رمان ماندگار سیمین دانشور، تنها یک قسمت فرصت دیده‌شدن پیدا کرد. پس از آن، به دلایلی که مرتبط با “عدم تطابق کامل با ضوابط محتوایی” اعلام شد، پخش آن متوقف شد. طبق گزارش‌ها، صحنه‌هایی از جمله روابط انسانی، نمادهای عاشقانه یا دیالوگ‌هایی خاص باعث این تصمیم بوده است. آیا راهی برای بازگشت وجود دارد؟ رسانه‌ها و برخی منابع نزدیک به پروژه گفته‌اند که: «مذاکراتی میان سازندگان سریال و نهادهای ناظر در حال انجام است تا با اعمال تغییراتی، امکان بازپخش فراهم شود.» با این حال، از سوی مراجع رسمی هنوز بیانیه شفاف و مشخصی مبنی بر بازگشت سریال به پلتفرم‌ها صادر نشده. گفته می‌شود حدود ۲۰ دقیقه از اپیزود اول سانسور شده و اختلاف اصلی بر سر ۶۲ ثانیه‌ی باقی‌مانده است. واکنش نرگس آبیار و آینده مبهم پروژه نرگس آبیار در بیانیه‌ای رسمی گفت: «صدای سووشون خاموش نمی‌شود. ما اثر را با وسواس، دقت و رعایت چارچوب‌ها ساختیم. اما توقیف ناگهانی، نشان از بازی‌های پنهان و ناعادلانه دارد.» او از موضع خود کوتاه نیامد و تأکید کرد که سانسور گسترده، هویت روایی و تاریخی اثر را از بین خواهد برد. این موضع محکم ممکن است روند مصالحه با نهادهای ممیزی را دشوارتر کند. تأثیر این توقف بر پلتفرم‌ها پلتفرم نماوا نه تنها با حذف سووشون دچار ریزش مخاطب شد، بلکه اعتماد بسیاری از مشترکان را هم از دست داد. این اتفاق باعث شد تا بحث‌هایی درباره شفافیت فرآیند مجوزدهی در فضای نمایش خانگی دوباره بالا بگیرد. گفته می‌شود که اگر اصلاحات مورد نظر اعمال شود، سووشون می‌تواند از اواخر تابستان یا پاییز امسال مجدداً منتشر شود. ولی این زمان نیز به شدت وابسته به موضع رسمی نهادهای قضایی و بازنگری کلی محتوای سریال است. تجربه‌های مشابه؛ آیا سابقه دارد؟ بله. پیش از این سریال‌هایی مانند «قورباغه» و «می‌خواهم زنده بمانم» هم با ممیزی و تأخیر مواجه شده بودند اما در نهایت با اصلاحات جزئی پخش شدند. بنابراین احتمال اینکه سووشون هم با نسخه‌ای بازنگری‌شده دوباره منتشر شود، کاملاً وجود دارد. آیا بازپخش ارزش دارد؟ پاسخ به این سؤال بستگی به این دارد که بازبینی و سانسور تا چه حد روایت را ناقص می‌کند. اگر سووشون با هویت اصلی خود و بدون حذف‌های محتوایی زیاد به دست مخاطب برسد، قطعاً بازگشت موفقی خواهد داشت. اما اگر تبدیل به نسخه‌ای بی‌رمق و تکه‌پاره شود، ممکن است با واکنش منفی مخاطبان مواجه شود. سرنوشت سریال «سووشون» فعلاً در هاله‌ای از ابهام است. توقیف آن پس از تنها یک قسمت، نه فقط ضربه‌ای به سازندگان، بلکه هشداری برای آینده تولیدات فرهنگی در شبکه نمایش خانگی است. با این حال، امیدواری‌هایی برای بازپخش سریال همچنان وجود دارد. شاید با توافق، تعدیل و حمایت از روایت اصیل، این سریال دوباره جان بگیرد و راهش را به خانه‌های مردم باز کند.
سریال سووشون توقیف بعد از پخش قسمت اول ۱. معرفی کوتاه رمان «سووشون» در دوران جنگ جهانی اول در شیراز روایت می‌شود. بازیگران شاخصی چون بهنوش طباطبایی و میلاد کی‌مرام در نقش زری و یوسف حضور داشتند. با اینکه انتخاب لهجه جنوبی ریسک‌پذیر بود، پرده‌پردازی تاریخی قابل توجهی داشت، اما سانسور محدود و توقیف آن، پروژه را به نقطه‌ای حساس رساند .سریال «سووشون»، اقتباس از رمان مطرح سیمین دانشور، با کارگردانی نرگس آبیار ، در ۹ خرداد ۱۴۰۴ برای اولین‌بار در پلتفرم نماوا منتشر شد. اما تنها چند ساعت بعد، سریال و خود نماوا توسط مراجع قضایی توقیف و مسدود شد. ۲. تاریخچه و اقتباس از رمان رمان سووشون که در سال ۱۳۴۸ منتشر شد، روایتی ۵ ساله از زندگی زری در شیراز است که در دوران اشغال ایران در جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد. این اثر، با فروشی بیش از نیم‌میلیون نسخه، یکی از آثار برجسته ادبی ایران است. اقتباس سینمایی آن با پایبندی به جزئیات رمان، مورد ستایش منتقدان واقع شد؛ نرگس آبیار با وفاداری در بازسازی مراسم‌ها و بافت تاریخی، کیفیت بصری و وفاداری روایی را حفظ کرده . ۳. چرا توقیف شد؟ در نهایت، مرکز رسانه قوه قضاییه دلیل توقیف را عدم دریافت مجوز قانونی ساخت و پخش و امتناع از حذف صحنه‌های مناقشه‌برانگیز اعلام کرد. برخی رسانه‌ها فاش کردند که صحنه‌هایی مثل بوسیدن زن و مرد باهم، رقص مختلط یا گرفتن دست دو بازیگر—از جمله بهنوش طباطبایی و میلاد کی‌مرام—جزو صحنه‌های حذف نشده بوده‌اند. ۴. واکنش‌ها نماوا در بیانیه‌ای گفته حدود ۲۰ دقیقه سانسور اعمال کرده بود، اما اختلاف بر سر تنها ۶۲ ثانیه جنجالی مانده باعث فیلتر شد. پلتفرم همچنین تعهد داد هزینه اشتراک کاربرانی که دقیقا برای سووشون خرید کرده بودند را بازگرداند . روزنامه کیهان هم نگاشت که ممکن است این توقیف استراتژی رسانه‌ای‌ای برای تبلیغات بوده باشد: «تهیه‌کنندگان می‌دانستند که سریال توقیف می‌شود و خبرش جنجال‌برانگیز خواهد شد» تحلیلگران فرهنگی توقیف را “نمک روی زخم تاریخی” دوران جنگ جهانی و استعمار در ایران خواندند . سریال سووشون توقیف بعد از پخش قسمت اول تجربه‌ای نه‌چندان عادی در تاریخ شبکه نمایش خانگی بود—آثاری با ساخت جدی، اما مواجه با قوانین دست‌و‌پاگیر. این موضوع، از یک سو نمایانگر توجه بیشتر نهادهای قانونی به محتوای صحنه‌ای است، و از سوی دیگر فرصت فوق‌العاده‌ای برای رسانه‌هایی است که خواهان پوشش فرهنگی و تحلیل هستن.توقیف این سریال به کارگردانی نرگس آبیار نه فقط یک خبر ساده، بلکه نمادی از تقابل بین هنرمندان مستقل و نهادهای ممیزی‌گر است. این تجربه تلخ می‌تواند نقطه عطفی برای گفت‌وگو درباره آزادی هنری در فضای نمایش خانگی باشد. واکنش رسمی نرگس آبیار در بیانیه‌ای که آبیار منتشر کرد (از طریق فرارو و خبرنگاری ایسنا)، او اعلام کرد: “سریال سووشون نیامده، به دلیل بازی‌های پیچیده و پنهان ساترا توقیف شد… بخش‌هایی از روایت، از صداقت افتاد. صحنه‌هایی که باید دیده می‌شد، حذف شد، محو شد و بی‌صدا شد” . نرگس آبیار همچنین تأکید کرد: “ما برای ساخت این اثر با دقت، وسواس و احترام به خطوط قرمز رسمی کشور پیش رفتیم… این صدا خاموش نمی‌شود. آینده احتمالی؛ آیا پروژه بازپخش خواهد شد؟
